اسلام شناسی

📝 #یادداشت_تحلیلی

🔰 استراتژی پلیس محلی
1️⃣ (بخش اول)

✍️ نوشته‌ی: امیر ایوب - تحلیل‌گر مسائل عراق

▫️عراق از سال ۲۰۰۵ به بعد دچار یک ناهمگونی در عرصه سیاسی و تلفیق نهاد‌های سنتی با مدرن شد.

▫️جامعه‌ی عراق از حیث فرهنگی_اجتماعی دچار یک عقب‌ماندگی در تئوری‌های ملت‌سازی است که از جهت سیاسی، سیستم مدرن حکومت می‌کند اما در مسائل فرهنگی در مولفه‌های سنتی مانده‌اند و طول تاریخ مدرن حکومت‌های مستقر مثل:

۱- حکومت پادشاهی (۱)
۲- حکومت عبدالکریم قاسم  که به وسیله کودتا بر علیه حکومت سلطنتی به قدرت رسید(۲)
۳- حکومت عبدالسلام عارف (که همراه با عبدالکریم قاسم کودتا علیه حکومت سلطنتی را رهبری می‌کرد،) علیه عبدالکریم قاسم کودتا کرد و به قدرت رسید و حزب بعث را وارد کابینه خود کرد(۳)
۴- حکومت عبدالرحمن عارف بعد از ترور برادرش عبدالسلام عارف که با کودتا همراه حزب بعث به قدرت رسید(۴)
۵- به قدرت رسیدن حزب بعث به وسیله کودتا (۵) و به تبع آن دیکتاتوری صدام که ۳۰ سال به طول انجامید(۶)

🔺هیچ یک از این حکومت‌ها به عنوان دولت مرکزی نقش خود را ایفا نکردند و پیشران آحاد مردم و عشایر مختلف به سمت یکپارچه شدن و یک رنگ شدن و به معنای واقعی کلمه ایجاد یک《دولت‌ملت》 نبودند.

▫️این نهادهای سنتی یا همان عشایر و قبایل (۷) به دلیل قدرت اقتصادی (که شبیه خان و خان‌گرایی در عصر قاجار در ایران است) و به دلیل در اختیار داشتن سلاح (۸) و حمایت و حفظ امنیت (۹) مردم عشیره و قبیله خود در طی چند دهه اخیر باقی ماندند و باعث جلوگیری از ایجاد 《ملت عراق》شدند.

🔺در ۱۶ سال گذشته با ایجاد نظام پارلمانی در عراق که قدرت را به مثابه سهام‌های یک شرکت سهامی تقسیم و احزاب مختلف را به جای یک حزب یا دو حزب سهیم در قدرت می‌کند، باعث شد عشایر نقش پشتوانه و اسپانسر مالی را برای احزاب موجود در عرصه سیاسی ایفا کنند و احزاب بیشتر از اینکه به دنبال شرکت در پیشرفت کشور و ایجاد مردمی با هویت واحد باشند، به دنبال منافع عشیره‌ای _حزبی بودند.

🔺در این میان احزاب پر قدرت که پایگاه اجتماعی قوی‌تری دارند همچون جریان صدر به دنبال تغییر قانون انتخابات و تغییر نظام از پارلمانی به ریاست جمهوری شدند؛ جریان صدر خواستار برگزاری انتخابات زود هنگام شد در حالی که هیچ جایی در قانون عراق ندارد. (کاخ سفید نیز همین موضوع را خواستار شد)(۱۰).

🔺اما مرجعیت نجف که در چند جمعه اخیر بیانیه‌هایشان به صورت  بی‌سابقه‌ای پرتکرار بوده است، از جهتی با حفظ حق اعتراض و توصیه عدم اقدامات خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی بر ضد متظاهرین و جدا کردن صف اغتشاشگران از متظاهرین، خواستار تسریع پارلمان در انجام وظایفش و تعدیل قانون انتخابات شد و به هدف دشمنان و ایادیشان در ایجاد فتنه و جنگ داخلی و باز گرداندن عراق به زمان دیکتاتوری اشاره کرد(۱۱).

🔺نظام ریاست جمهوری در عراق باعث ایجاد جنگ هیبریدی و فعال کردن گسل‌های موجود در عراق می‌شود که به تبع زمان حکومت صدام به وجود آمد. در زمان صدام، کشور عراق دچار گسل‌های عمیقی شد و کشور عملا به سه قسمت تقسیم شد:

۱- برخورد قهری و ظالمانه حزب بعث و ارتش صدام که برخوردار از حمایت مناطق سنی‌نشین بود و غالبا قسمت شمال غربی عراق را تشکیل می‌دادند، با شیعیان که اغلب جمعیت عراق را تشکیل داده و در جنوب و از بغداد تا بصره متمرکز بودند.

۲- حمله نظامی و شیمیایی به اکراد در عملیات "انفال" که باعث بدبینی اکراد به سایر عراقیون و حکومت مرکزی شد که تا امروز نیز این تصور در اکراد جریان دارد (۱۲).

2️⃣ بخش دوم

▫️این گسل‌ها و شکاف‌های ذکر شده در عراق همچنان وجود داره؛ و بستر مناسبی برای طراحان غربی فراهم آورده تا نقشه‌ی تقسیم عراق به سه کشور را طراحی کنند. (۱۳) بزرگترین خطر، فعال کردن و مدیریت این شکاف‌ها است.

🔺با تدوین قانون اساسی عراق در سال ۲۰۰۵ این گسل‌ها به حدی بود که تجربه لبنان در عراق تکرار شد و مناصب اصلی را بین نژادها و مذاهب مختلف تقسیم کردند. رئیس جمهور به اکراد، نخست وزیری به شیعیان و ریاست مجلس به اهل تسنن واگذار شد. این گسل‌ها با ایجاد احزاب سیاسی و تقسیم قدرت ترمیم نمی‌شوند.

🔺ایجاد دولت مقتدر مانند سوریه نیز در عراق امکان پذیر نیست و حتی باعث تعمیق گسل‌ها می‌شود کما اینکه دولت نوری مالکی که با نظام حزبی موجود یک دولت نسبتا منسجم و یک پارچه به وجود آورده بود، با ترور رسانه‌ایِ شخصیت نوری مالکی و هجمه‌ی سربازان جنگ روانی خلیجی‌ها و لیبرال‌های عراقی به دولت مالکی(۱۴) باعث شد از طرفی روابط کردها با  دولت مرکزی تیره و تار بشود(۱۵) و از طرفی، اهل تسننِ عراق با پشتوانه اردن و عربستان و ترکیه به بهانه اعتراضات مسالمت آمیز(۱۶) بر ضد نوری مالکی، داعش را به وجود آوردند.

🔺از طرفی ایجاد یک حزب سیاسی-نظامی نیز برای برتری بر سایر احزاب موجود موفق نخواهد بود چون:

1️⃣ احزاب و نژادها هر کدام، شاخه نظامی پرقدرتی را دارند و بیشمرگه کردها نیز شاخه نظامی اقلیم کردستان به حساب می آید(۱۷) که روبروی دولت مرکزی عراق قد علم می‌کند. در چند ماه اخیر آمریکایی‌ها به دنبال ایجاد یک ارتش عشایری از عشایر اهل تسنن الانبار و صلاح‌الدین بودند(۱۸).

2️⃣ احزاب اسلام‌گرای عراقی به رهبری شخصیت‌های ذی‌صلاح مانند آیت الله سیستانی نیستند و اغلب رهبران سیاسی اسلام‌گرا (عمارحکیم، مقتدی صدر، قیس الخزعلی(۱۹)) اندیشه و مکتب فکری منجسمی را ندارند. در صورتی که در لبنان، حزب‌الله به عنوان یک حزب سیاسی_نظامی به ریاست شخصیتی عالم، کامل و جامع مثل نصرالله است.

❇️ راه کار ترمیم گسل‌های موجود در عراق ایجاد، حفظ و بسط #حشدالشعبی است تا به عنوان یک نیروی نظامی، مظهر قدرت حکومت و هویت‌بخش مردم باشد.

در جهان عرب، مردم جامعه از حیث روانی تمایل و علاقه‌ی ذاتی به نظامی‌گری دارند و در عراق نیز اغلبِ حکومت‌ها توسط کودتا به سر کار آمده‌اند؛ اما این نقطه قوت، توسط دشمن شناخته شد و طی چند دهه‌ی اخیر، عراق سنگین‌ترین شکست‌ها را به وسیله نظامی‌ها و نظامی‌گری متحمل شد:

1️⃣ حمله عراق به ایران
2️⃣ ارتش صدام، ۱۳ ساعته کویت را اشغال کرد؛ اما بعد از ورود غربی‌ها به میدان، بعد از چهل و یک روز جنگیدن ارتش عراق تا دروازه‌های بصره عقب نشینی کرد (۲۰) و از آن پس در طول ده سال، زیر ساخت‌های عراق نابود و تحریم‌ها کمر اقتصاد این کشور را شکستند.(۲۱)

3️⃣ اشغال عراق در سال ۲۰۰۳ که موجب کشته شدن ۶۰۰ هزار نفر و آلوده شدن محیط زیست و سایر امور شد(۲۲).

🔺این شکست‌ها در عراق موجب ایجاد بحران روانی و شکستن اراده و توان عراقی‌ها و ایجاد یأس متراکم شد. حال بعد از این شکست‌ها با ظهور داعش و احتمال شکستی دیگر، حشد الشعبی به عنوان یک نیروی ملی به معنای واقعیِ کلمه که نه متعلق به نژاد خاص و نه به حزب خاصی است  موجب تنها پیروزی نظامی در چند دهه اخیر عراق می‌شود.

❇️سرمایه‌گذاری اصلی مرجعیت حشدالشعبی است و نه دولت‌های موجود؛ کما اینکه مرجعیت هم در دولت مالکی و هم در دولت عبدالمهدی با گسترش فشار علیه دولتشان و احتمال ایجاد تنش، خواستار برکناری دولت شد.

🔸حشدالشعبی به مثابه یک کلانتر و پلیس محلی با دوری از بازی‌های سیاسی_حزبی و اختلافات نژادی، تنش‌های موجود در کشور را حل و فصل می‌کند. کما اینکه در نزاع و تنش بین دولت مرکزی و اقلیم کردستان بر شهر کرکوک و منابع نفتی این شهر که بیمشرگه کردستان آن‌ها را در اختیار گرفته بود، حشد الشعبی جلوی تقابل بغداد_اربیل را گرفت و در عین حال که منافع ملی را حفظ کرد، از درگیری میان ارتش عراق و نیروی‌های بیشمرگه و همچنین از فعال شدن گسل و شکاف نژادی عرب_کرد جلوگیری کرد(۲۳).

✅ عراق بیش از هر چیز نیاز به ترمیم گسل‌ها دارد و این امر باعث شد تا مرجعیت این باز نیز با دیدن هجمه زیاد به دولت، مجبور به درخواست استعفای نخست وزیر شود(۲۴). کما اینکه در دولت مالکی نه تنها گسل‌های کردی و سنی فعال شده بودند بلکه در میان شیعه نیز به تبع وجوه شخصیت مالکی، احزاب شیعی دچار شکاف شده بودند و ادامه کار مالکی عملا ممکن نبود؛ در صورت بقاء مالکی، عراق هزینه‌های زیادی را متحمل می‌شد و این بار نیز با فشارهای مختلف میدانی و پارلمانی به خصوص حزب وسیع و دارای پایگاه اجتماعی بالایی مثل جریان صدر که خواستار استعفای عبدالمهدی بودند(۲۵) بقای عبدالمهدی بدون صدر که او را انتخاب کرده بود عملا امکان پذیر نبود و دولت در صورت بقا، حداقل نیمی از مقبولیت خود را از دست داده بود.

منابع:

۱- plink.ir/ghGhF

۲- plink.ir/R6uyf

۳- plink.ir/HKTSM

۴- plink.ir/MlMsM

۵- plink.ir/5HpFm

۶- plink.ir/M8GvR

۷- plink.ir/5wgcm

۸- plink.ir/ogsKW

۹- plink.ir/TphYO

۱۰- plink.ir/aqLbj

۱۱- plink.ir/1ICo7

۱۲- plink.ir/vxnXU

۱۳- plink.ir/f6sMi

۱۴- plink.ir/Aw5G2

۱۵- plink.ir/i077m

۱۶- plink.ir/oFFcL

۱۷- plink.ir/3iYng

۱۸- plink.ir/ArMlR

۱۹- plink.ir/0z8sR

۲۰- plink.ir/CxoTR

۲۱- plink.ir/U1d4d

۲۲- plink.ir/SILCz

۲۳- plink.ir/qxDAm

۲۴- plink.ir/Y8xfW

۲۵- plink.ir/FMuWx

کانال رسمی اندیشه جویان استاد حسن عباسی
@Hasanabbasi_students